Абай Құнанбайұлының 175 жылдығына орай ұлы ақынның өмірі мен шығармашылығына арналған фильмдер топтамасын жасадық. Бұл фильмдер Абай өмірінің түрлі кезеңдерін суреттейді, оның шығармаларымен таныстырады. Топтама қазақтың бас ақынының дүниесі жайында, ол қалдырған мол мұрасы туралы толық картина қалыптастыруға себепші болады деп үміттенеміз.
Абай туралы алғашқы фильм 1945 жылы шықты. Қазіргі «Қазақфильмнің» алдында Алматы көркем және хроникалық фильмдер студиясы болған еді. Осы студияда Григорий Рошальдің және Ефим Аронның режиссерлік етуімен Мұхтар Әуезовтың романының желісімен «Абай әндері» картинасы түсірілді.
Фильмде Абай адал махаббаттың арашашысы ретінде көрінеді. Өзінің сүйгенін, көрші ауылдың жесірін ұрлап әкеліп үйленіп, Айдар ата салтын бұзады. Абай ақсақалдар кеңесінде өз махаббаты үшін ата дәстүрін бұзуға мәжбүр болған Айдар әрекетін ақтап шығады. Халық махаббатына бөленген Абайдың достары көп. Бірақ дұшпандары да аз емес. Ерден бай мен діндар Шәріп Абайды халықпен араздастырып қоюға әрекет жасайды. Мақсатына жете алмаған Шәріп ақыры у беріп, Абайды өлтіріп тынады.
Сценарийін Мұхтар Әуезов, музыкасын Латиф Хамиди жазды. Абай рөлін Қалыбек Қуанышбаев сомдайды.
Ардақ Әмірқұловтың «Абай» деген екі бөлімді фильмі 1995 жылы жарық көрді. Бұл да Мұхтар Әуезовтың «Абай жолы» эпопеясының желісімен түсірілген. Сюжетте ХІХ ғасырдағы қазақ даласының өмірі, тұрмысы суреттеледі, қазақ қоғамындағы рулық және адами қарым-қатынастар көрсетіледі. Экранда баяндалған оқиғалар жас Абайдың тұлға болып қалыптасуына, шығармашылық өміріне әсер етеді.
Жас Абайды Ғабиден Тұрықбаев, әкесі Құнанбайды Тұңғышбай әл-Тарази ойнайды. Картинаның өндірісіне Қазақстан мен Франция атсалысқан.
Қоғамда Абай мен әкесі Құнанбай арасындағы қарым-қатынас ерекше талқыланады. Мұхтар Әуезовтың шығармасында да бұл тақырыпқа көп көңіл бөлінген. Қазақ ойшылының қалыптасуына әкесі де біраз ықпал еткенге ұқсайды. Құнанбайды тану арқылы Абайдың де дүниесіне терең үңілуге болады.
Досхан Жолжақсыновтың «Құнанбай» (2015) драмасы осы мәселеге жауап іздеуге біраз септігін тигізетін секілді. Картина атақты дала кемеңгері, қарадан шығып хан атанған Құнанбай Өскенбайұлының өнегелі өмірінің бір кезеңін қамтиды.
Құнанбайға ел билеу ісі, одан қалды ағайын арасындағы шиеленістер мен ру аралық дау-шарларды шешу оңайға түскен жоқ. Сондай сәттерде ол қашан да әділетке жүгінді. Құнанбай өз халқының жанашыр перзенті ретінде қалың бұқара алдындағы қарызы мен парызын терең түсінді. Ол баласы Абайдан мол үміт күтті. Оны ел жастайынан ел билеу ісіне баулыды. Алайда Абай (Ибраһим) әкесі күткен межеден асып түсті. Жастайынан жанына терең ойды серік еткен Абай туған халқының данышпан перзентіне айналды. Көп жыл өткеннен кейін Абай әкесін түсіне бастады.
Теледрамада қара нәсіл стриптизшілердің тағдыры суреттеледі. Әр серия – Миссисипи сағасының бойында орналасқан шағын қалашықтағы стриптиз-клубтың өмірі туралы бір хикая. Бұл бикештер сахнада нағыз ғажапты көрсетсе де, олардың тағдыры құштарлыққа толы биге мүлдем ұқсамайды. Бірінші маусым 8 эпизодтан құралады.
Рени Голдберг – 1950 жылдары Польшадан көшіп келген иммигранттар отбасынан шыққан бойжеткен. 1980 жылдары өзін поп-икона қылып көрсетеді: Анджелина деген төсі үлкен сұлу әйелдің образын ойлап тауып, өз фотосын Лос-Анджелес билбордтарына іледі. Ешкім Анджелинаның кім екенін білмеді, бірақ оны көшеде көргенде бәрі танитын болды.
Peacock стриминг-сервисінде шығатын сатиралық антиутопияға Олдос Хакслидің аттас романы арқау болған. Сюжетте тұтыну культқа айналған, қоғам кастаға бөлінген болашақ әлем суреттеледі. Бір күні Лондонның екі тұрғыны қала сыртына шығып, қанды ереуілдің ортасында қалады.
Netflix платформасының фэнтезиі мистикалық қабілетке ие Нимуэ деген жас қыздың оқиғасын баяндайды. Анасы қайтыс болған соң Артур есімді жас жігітке еріп, бір қарияны іздеуге шығады. Олар көне қылышты тапсыруы керек. Сапар кезінде көп нәрсе олардың өмірін өзгертеді, Нимуэ батырлық пен көтерілістің символына айналып, патша шапқыншыларына қарсы тұрады.
Quibi платформасында көрсетілетін Кевин Харт ойнаған экшн-комедия. Атауы әйгілі «Die Hard» боевигіне сілтейді. Сюжетте комедия актері амплуасын өзгертуді ойлайды. Ірі боевикке түсу үшін экшн-жұлдыздар дайындайтын мектепте оқып шығуы керек. Джон Траволта ойнайтын қатал оқытушының сынынан өту оңай емес.
Жапонның атақты хоррор-франшизасына жаңа дем беріліпті. Енді бұл жоба Netflix-те мини-сериал форматында жарық көреді. Жобаның сценарий авторлары – тағы бір танымал хоррор-франшиза – «Шеңбер/Қоңырау» («Ringu») авторлары.
Аттас комикс желісімен түсірілген Netflix ұсынған фантастикалық боевик. Сюжетте 19 жасар қыз моргта оянады. Оған өмір сүруге екінші мүмкіндік ашылып, тіпті ерекше қабілетке де ие болады. Енді ол – Жер бетіндегі жын-перілермен күресетін ежелгі орденнің мүшесі.
Netflix-тің отбасылық комедиясы он үш жасар қыз балалар туралы. Олар қала түбінде тұрады және бос уақытында бала бағып табыс табады. Олардың өмірінде жасөспірімге тән оқиғалар жетерлік: достасады, ғашық болады, ұрысып, кейін қайта татуласады, ата-анасымен келіспей қалады, сабақ оқиды. Ал бала бағу дағдыларын үйренуге Google көмектеседі.
HBO Max сервисінің анимациялық комедиясы қарапайым отбасы туралы: күйеуі, әйелі және кішкентай қыз. Олар күн сайын тұрмыстың түрлі мәселелеріне ұрынады: жұмыс, достар, бала тәрбиесі, уақыт тапшылығы, зұлым опоссумдар, алып өрмекші-мутанттар, аруақтар, клоун-стриптизерлер мен жеңіл есірткінің әсерінен болған елестер. Бұл отбасыны үлгілі деу қиын, дегенмен олар мейілінше тырысады.
Apple TV+ ұсынған музыкалық драмада 20 жастағы бойжеткеннің өмірі баяндалады. Бесс бала кезінен музыканы сүйіп өсті, есейгенде өмірі сахнамен тығыз байланысты болады деп ойлады. Алайда бәрі өзі ойлағандай болмады. Реті келсе шағын клубтарда өнер көрсетеді, нәпақасын репетиторлықтан тауып жүр. Үлкен зал, хит-парадтағы алдыңғы орын, платина күйтабақ – бұның бәріне бойжеткен енді қол жеткізе алмайтындай көрінеді.
Мини-сериал форматындағы детектив. Эрл Стэнли Гарднер шығармаларының желісімен түсірілген сериалдың оқиғасы Лос-Анджелесте 1932 жылы өтеді. Басты кейіпкер – Перри Мейсон деген адвокат. Ол балалардың жоғалуымен байланысты істі қолға алады. Мейсон клиенттерін қорғап қана қоймай, қылмысты өз бетімен де тергей беретін әрекетімен белгілі.
Француздың фантастикалық мелодрамасы Жереми деген жігіт жайында. Бір күні клубтың қабырғасына ілінген сұлу әйелдің фотосуретін көреді. Сол сәтте фото жасалған уақытқа – 1960 жылға тап болады. Жереми бұнда Алиса деген құпия сұлумен және оның күйеуі Криспен танысады. Көп кешікпей әйел әлдебір сырды жасырғанын біледі.
Италияда түсірілген, Netflix сервисінде көрсетілетін мистикалық триллер Курон деген әйелдің тағдырын баяндайды. Ол 17 жыл бұрын бір қайғылы оқиғадан кейін ауылынан кетіп қалған болатын. Талай жылдардан соң балаларын ертіп туған жеріне оралады. Көп кешікпей Курон із-түссіз жоғалып кетеді, ал балалары көне аңыздармен, түнекке батқан отбасы құпиясымен бетпе-бет келеді.
Netflix-ке шығатын деректі сериал Нью-Йорктағы атақты «Ленокс-Хилл» клиникасының төрт дәрігінің кәсіби карьерасы туралы айтады. Екі нейрохирург, терапевт пен бас дәрігер күн сайын өлімге қарсы тұрады, адам өмірін құтқарып және қауіпті шешім қабылдайды. Олардың клиникадан тыс жеке өмірі де көрсетіледі.
Hulu ұсынатын испан детективінің оқиғасы халықаралық арктикалық зерттеу станциясында өтеді. Алты айға созылған поляр түнінен кейін зерттеу тобының бір бөлігі өлі күйінде табылады. Ал қалған бөлігі із-түссіз жоғалып кеткен. Оларды алмастыруға келген Йохан Берг не болғанын анықтау керек.
Netflix-те көрсетілетін детектив америкалық жазушы Харлан Кобеннің романы бойынша түсірілген. Сюжеті Павел Копински деген прокурор төңірегінде өрбиді. Варшава түбіндегі жазғы лагерде жиырмадан астам жыл бұрын төрт жасөспірім жоғалып кеткен еді. Екеуінің өлі денесін полиция табады, ал бір бозбала мен қыз тірі күйінде де, өлі күйінде де табылмай кетеді. Жоғалған қыз Павелдің қарындасы еді. Полиция бір еркектің өлі денесін тауып, осыдан жиырма жыл бұрын жоғалған бозбаланыкі деп анықтайды. Осыдан бастап Павел өз тергеуін бастайды.
Hulu сервисіне арналып түсірілген мультипликациялық сериал. Басты кейіпкер – мейірімді, рыцарь болуды армандайтын жас шаруа. Бір күні арманы орындалып, патша қамалына жұмысқа орналасады. Бірақ бәрі өзі ойлағаннан өзгеше болып щығады. Сөйтсе сарайы жемқорлыққа, қатыгездік пен азғындыққа толы екен.
Британ драмасы өмірде болған оқиғаны суреттейді. 2018 жылы наурызда Солсбери қаласында әлдекімдер бұрынғы ГРУ агенті Сергей Скрипалді және оның қызын жүйке-паралич затымен улап кеткен болатын. BBC тележелісінің жобасы үш эпизодтан ғана тұрады.
Hulu сервисінің мелодрамасы отбасымен бірге басқа қалаға көшіп келген Виктор деген жасөспірім туралы баяндайды. Оған жаңа мекенге, мектепге сіңісу қиынға соғады. Қоныс аударғаннан кейін отбасында да ұрыс көбейеді. Бәрінен бұрын өзінің бойынша қарама-қайшы сезімдерді игеру, өзінің жыныстық бағдарын анықтау қиынға соғады.
Quibi платформасына арналған музыкалық комедия. Сюжеті Сара және Пирс деген кейіпкерлер төңірегінде өрбиді. Олар бірлесіп ән жазып, түрлі тапсырыстар орындайды. Тапсырыс берушілер арасында біртүрлі, қалыптан тыс клиенттер кездеседі. Солардың тапсыруымен бас кейіпкерлер жарнама джинглдары мен басқа әншілерге арнап жаңа ән жазуға да мәжбүр болады.
Британ жазушысы Энтони Хоровицтің аттас кітаптап сериясының желісімен түсірілген боевик. Басты кейіпкер – Алекс деген мектепте оқитын қарапайым жасөспірім. Оны кішкентайынан бағып өсірген көкесі Йен Райдер британ барлаушысы болып шығады. Ол өлген сәтіне дейін баланы шпион болуға баулыған екен. Енді МИ-6 агенттері бұған шығып, алғашқы миссиясын орындауға тапсырма береді.
Британ драмасы Арабелла есімді жазушы әйел туралы. Интим қарым-қатынас туралы дебют кітабы оны танымал қылады. Арабелла өз шығармасында келтірілген моралдік принциптерді ұстанатын. Бірақ бәрі бір күнде тас-талқан болады. Клубта көңіл көтеріп жүрген сәтінде әлдекімдер оның сусынына есірткі қосып, зорлап кетеді. Осыдан кейін бас кейіпкер өмірге көзқарасын түбегейлі өзгертеді, өзін жаңаша танудың жолына түседі.
Дэвид Теннант және Майкл Шин секілді танымал актерлердің басын қосқан комедия. Көтерген тақырыбы да бәрімізге ортақ – коронавирус. Пандемия кесірінен театр актерлерлері жұмыссыз қалады. Бірақ оқшаулануда іш пыспасын деп олар репетицияны тоқтатпайды. Бұл кейіпкерлерді күлкілі және абсурд жағдайларға ұрындырады.